Η ταυτότητα ενός λαού και η δύναμή της

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής
Κοσμήτορας Σχολής Διεθνών Σπουδών,
Επικοινωνίας και Πολιτισμού
Παντείου Πανεπιστημίου

Η εποχή μας διακρίνεται από τον μεταβατικό χαρακτήρα διαμόρφωσης νέων συνθηκών πολιτικής και κρατικής οργάνωσης της διεθνούς πολιτικής, οι οποίες δεν συνάδουν με τις μεταπολεμικές κατά τον 20ο αιώνα δομές, που δημιούργησε η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου και της εποχής του διπολισμού.

Οι υπερεθνικές δομές ήσαν, πέραν του ΟΗΕ, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Αυτές οι δομές αποσκοπούσαν στην εμπέδωση συνθηκών ειρήνης, προστασίας του δυτικού κόσμου ως συστήματος ασφάλειας και στην υπέρβαση της εθνικής σύγκρουσης μέσα από τη συνάντηση των εθνικών κρατών σε νέες συνθήκες συνεργασίας και ολοκλήρωσης σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Η ΕΟΚ της δεκαετίας του 1950, 1960 και 1970 αποσκοπούσε στην οικονομική ολοκλήρωση με στόχο την οικοδόμηση της ομοσπονδιακής Ευρώπης.

Η Ευρώπη των εθνών, την οποία διεκήρυττε ο Ντε Γκώλ ήταν ένα γαλλικό κυρίως πρόσταγμα που αφορούσε στην ιδιαιτερότητα της θέσης υπεροχής της Γαλλίας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η σημερινή τάση επιστροφής στο έθνος κράτος είναι προϊόν του τέλους της διπολικής ισορροπίας του κόσμου, δηλαδή του διαχωρισμού της ανθρωπότητας, κυρίως όμως της Ευρώπης, μεταξύ Ανατολής και Δύσης και της αναζήτησης των νέων κρατών, που ανεδύθησαν μέσα από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τη διάλυση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και το τέλος της κομμουνιστικής προοπτικής και της σύγχρονης αναζήτησης εθνικής ταυτότητας.

Η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε το φαινόμενο της αποσταθεροποίησης των μεγάλων ευρύτερων υπερεθνικών σχημάτων και δομών και της τάσης των κρατών για αποστασία και διεκδίκηση εθνικής κυριαρχίας. Αυτό που συνέβη τώρα στη Σκοτία πρέπει να θεωρηθεί ως μια προσωρινή και ανώδυνη ουσιαστικά ήττα των διεκδικητών της αναγέννησης του εθνικού κράτους. Το δημοψήφισμα της Σκοτίας απέβη θετικό προς την κατεύθυνση της διατήρησης του Ηνωμένου Βασιλείου, χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι κίνδυνοι που γέννησαν οι αποσχιστικές τάσεις στην Ευρώπη με επίκεντρο τη Σκοτία, Καταλωνία, αλλά και το Βέλγιο, δεν έχουν αποσοβηθεί.

Η Σκοτία και η Καταλωνία είναι φαινόμενα που υποδεικνύουν επιστροφή στον 19ο αιώνα, δηλαδή την εποχή των εθνικών επαναστάσεων με αίτημα ένα έθνος, ένα κράτος. Το εθνικό κράτος σημαίνει συγκρότηση του μοντέρνου κράτους, δημοκρατικά οργανωμένο με βασική δομή τη λαϊκή κυριαρχία και το κράτος δικαίου, που όμως είναι εθνοτικά

προσηλωμένο στην αντίληψη της εθνικής ταυτότητας και του αποκλεισμού του άλλου. Η ιδέα ότι η ταυτότητα ως πολιτικός προσανατολισμός και η εθνική συσπείρωση ως ένα πρόσταγμα προόδου εθνικής υπεροχής είναι κατευθύνσεις που διαγράφονται στην εποχή μας ως κυρίαρχοι προσανατολισμοί.

Αυτό ισχύει όχι μόνο για τα κράτη ως έθνη, αλλά και ως εθνότητες που έχουν τη δυνατότητα, μέσα από τον έλεγχο συμπαγούς εδαφικής ζώνης και πλειοψηφικής εθνικής παρουσίας, να διεκδικήσουν την οικοδόμηση ανεξάρτητου εθνικού κράτους, το οποίο θα τους επιτρέψει την αυτοπραγμάτωση σε επίπεδο εθνικής ταυτότητας και την πρόοδο στη διάσταση της οικονομικής και κοινωνικής υπεροχής σε ένα δύσκολο και ταραγμένο κόσμο, όπως ο σύγχρονος.

Αυτό που συμβαίνει σήμερα και είναι κοινή διαπίστωση όλων των αναλυτών είναι το γεγονός ότι η Ευρώπη ως ΕΕ απέτυχε να ενώσει τους λαούς και τα έθνη, απέτυχε να λειτουργήσει ως πραγματική υπερεθνική δομή στο πολιτικό επίπεδο, δεν μπόρεσε δηλαδή να επιτύχει την πολιτική της ένωση και να οικοδομήσει μια κρατική οντότητα, η οποία να επιτρέψει στα 28 κράτη που τη συναποτελούν να ενσωματώσουν τους λαούς και τους πληθυσμούς τους σταδιακά σε ένα κοινό ευρωπαϊκό πολιτικό λαό, ο οποίος να είναι σε θέση και να έχει τη θέληση της υπεράσπισης του συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των νόμων και των κανόνων που τη διέπουν, κυρίως όμως των πολιτικών αξιών και του πολιτισμού, πάνω στην οποία οικοδομήθηκε και οικοδομείται.

Τέλος, υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα σε ό,τι αφορά στα ομοσπονδιακά συστήματα, που είναι ουσιαστικά το πρόβλημα του παρόντος και του μέλλοντος σε σχέση με χώρες που έχουν πολυεθνική δομή ή όπου υπάρχουν μειονότητες και εθνότητες που είναι εγκατεστημένες σε συμπαγείς εδαφικές ζώνες και μπορούν ανά πάσα στιγμή να διεκδικήσουν ειρηνικά ή και δυναμικά, πολιτική αυτονομία που οδηγεί σταδιακά σε απόσχιση ή σε ανεξάρτητο κράτος.

Τι σημαίνουν αυτές οι εξελίξεις για την Κύπρο και το Κυπριακό Πρόβλημα; Η επιστροφή στο έθνος κράτος, όπως είπαμε πιο πάνω, δεν είναι μια εξέλιξη σημερινή. Είναι απότοκος των μεγάλων επαναστατικών ανατροπών που επήλθαν το 1990 - 1991 με την πτώση του Σοβιετικού ιμπέριουμ και το τέλος μιας εποχής. Έκτοτε και ιδιαιτέρως σήμερα βιώνουμε ένα άναρχο διεθνές σύστημα, το οποίο λαμβάνει διαστάσεις χάους.

Αυτό επιβάλλει στις εθνότητες, τα έθνη και τους λαούς, τη συσπείρωση και περιχαράκωση γύρω από τη δική τους διάσταση ιστορίας, πολιτισμού και κυρίως ταυτότητας, η οποία προσδιορίζει την ύπαρξή τους στον κόσμο.

Κρίσιμη φάση ύπαρξης…

ΕΧΟΥΜΕ λοιπόν ενώπιόν μας νέες συνθήκες, οι οποίες είναι απολύτως ορατές και στους μη ειδικούς, που υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα ενίσχυσης της εθνικής ταυτότητας των λαών και ιδιαιτέρως στην Κύπρο, η οποία διέρχεται μια εξόχως κρίσιμη φάση ύπαρξης, όχι μόνο ως κρατικής οντότητας, αλλά και ως πολιτισμού, ως ιστορίας, ως κοινωνικής συγκρότησης, ως οικονομίας, ως πολιτικής, ως παρόντος και ως μέλλοντος.

Οποιαδήποτε διαπραγμάτευση γίνεται για το Κυπριακό, όπως και για κάθε διεθνές πρόβλημα, δεν μπορεί να στηρίζεται στη μηχανιστική λογική του δίνω και παίρνω και στις υποσχέσεις τρίτων, οι οποίοι έχουν τα δικά τους συμφέροντα, αλλά στους συντελεστές ισχύος της χώρας, οι οποίοι και προσδιορίζουν την ικανότητα διαπραγμάτευσης. Οι συντελεστές ισχύος στην περίπτωση του ελληνισμού της Κύπρου είναι αυτήν τη στιγμή εξαιρετικά αδύναμοι σε όλα τα επίπεδα.

Η οικονομία έχει καταρρεύσει, η στρατιωτική ισχύς είναι ανύπαρκτη, οι συμμαχίες δεν αξιοποιούνται και δεν ολοκληρώνονται, μένει η δύναμη του πολιτισμού, η γνώση του ποιοι είμαστε, ποιοι ήμασταν, ποια η ιστορία, ποιος ο πολιτισμός μας και το σύστημα αξιών που διαμορφώθηκε μέσα σε μια πορεία αγώνων για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη.

Οφείλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το παρόν, δηλαδή το τι θέλουμε σήμερα, πώς και με ποιες δυνάμεις υπάρχουμε, αφού κοιτάξουμε το παρελθόν μας, το ποιοι ήμασταν για να αντιληφθούμε την υποχρέωσή μας στο μέλλον και στις επόμενες γενιές. Αυτός ο τόπος επεβίωσε τρεις και πλέον χιλιετηρίδες ως ελληνισμός.

Αυτό πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία και στην καθημερινή μας παράδοση. Η ταυτότητα της ελληνικότητάς μας θα ενδυναμώσει την παρουσία μας, την αυτοπεποίθησή μας, κυρίως όμως θα μας καταστήσει σεβαστούς έναντι των τρίτων, εχθρών και φίλων.

Οι τρίτοι έχουν ταυτότητα και σέβονται αυτούς που αναγνωρίζουν, προβάλλουν και σέβονται την ταυτότητά τους. Τέλος, η οντότητά μας ως Ελλήνων της Κύπρου και η ενίσχυση αυτού του γεγονότος, όχι μόνο δεν εμποδίζει τη λύση του Κυπριακού Προβλήματος, αλλά την ενισχύει και την καθιστά ικανή να επιβιώσει και να αντέξει στον χρόνο.